W dniu 20 listopada 2015 r. zapadło bardzo istotne dla wielu pozwanych o stosowanie klauzul niedozwolonych orzeczenie Sądu Najwyższego dotyczące rozszerzonej skuteczności prawomocnego wyroku uznającego postanowienie wzorca umowy za niedozwolone. Orzeczenie zostało wydane na wniosek Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, w którym zadał on pytanie:
Czy wpis uznanego za niedozwolone postanowienia wzorca umowy do rejestru, o którym mowa w art. 479[45] § 2 k.p.c., powoduje, że przewidziana w art. 479[43] k.p.c. rozszerzona skuteczność prawomocnego wyroku będącego podstawą tego wpisu stoi na przeszkodzie postępowaniu w przedmiocie kontroli postanowienia tej samej treści, zawartego w innym wzorcu umowy, stosowanym przez przedsiębiorcę, przeciwko któremu został wydany ten wyrok, bądź przez innego przedsiębiorcę?
Pytanie zostało wydane na skutek istnienia dwóch rozbieżnych linii orzeczniczych w powyższej kwestii – i to zarówno na poziomie Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Sądu Apelacyjnego, jak i samego Sądu Najwyższego. Szczegółowo obie linie zostały omówione we wniosku Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego.
W ostatnim czasie przeważała koncepcja, zgodnie z którą odpowiedź na powyższe pytanie była twierdząca. Co skutkowało w takim wypadku odrzuceniem powództwa albo umorzeniem postępowania z uwagi na niedopuszczalność wyrokowania.
Sąd Najwyższy o rozszerzonej prawomocności
Najistotniejsza jest natomiast dzisiejsza odpowiedź Sądu Najwyższego, który w uchwale składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 2015 r. orzekł:
1. Prawomocność materialna wyroku uznającego postanowienie wzorca umowy za niedozwolone wyłącza powództwo o uznanie za niedozwolone postanowienia tej samej treści normatywnej, stosowanego przez przedsiębiorcę pozwanego w sprawie, w której wydano ten wyrok (art. 365 i 366 k.p.c.).
2. Prawomocność materialna wyroku uznającego postanowienie wzorca umowy za niedozwolone – także po wpisaniu tego postanowienia do rejestru (art. 479[45] § 2 k.p.c.) – nie wyłącza powództwa o uznanie za niedozwolone postanowienia tej samej treści normatywnej, stosowanego przez przedsiębiorcę niebędącego pozwanym w sprawie, w której wydano ten wyrok (art. 365 i 366 w związku z art. 479[43] k.p.c.).
Sąd Najwyższy w swojej uchwale zajął stanowisko odbiegające od dotychczasowej przeważającej linii orzeczniczej i ograniczył znaczenie rozszerzonej prawomocności jedynie do sytuacji, gdy powództwo zostało wytoczone przeciwko przedsiębiorcy pozwanemu w sprawie, w której wydano ten wyrok.
Podsumowanie
Uchwała Sądu Najwyższego zdaje się rozstrzygnęła ostatecznie kontrowersje wokół rozszerzonej prawomocności prawomocnego wyroku uznającego postanowienie wzorca umowy za niedozwolone. Pozostaje jeszcze poczekać na pisemne uzasadnienie, które z pewnością wskaże argumenty przemawiające za podjętym rozstrzygnięciem.
